اطفا حریق

سیستم اطفا حریق به مجموعه ای از تجهیزات گفته می شود که برای خاموش کردن آتش (اطفا حریق) و یا محدود کردن گسترش حریق طراحی می شوند. برای درک بهتر آتش، باید سه عنصر تشکیل دهنده آن یعنی حرارت، سوخت و اکسیژن را بشناسیم. از آنجا که آتش در درجه ی اول یک واکنش شیمیایی است، حذف یک یا چند مورد از این سه عامل باعث جلوگیری از احتراق می شود.

برای دسترسی سریعتر جهت اطلاع از  سیستم های اطفا حریق، بهترین پیشنهاد برای استعلام قیمت شیرآلات و بوستر پمپ آتش نشانی و همچنین انواع اسپرینکلر میتوانید با کارشناسان شرکت ایمن پرتو آریا از طریق شماره تماس 91018567-021 ارتباط برقرار نمایید.

به دلیل وجود سه عامل برای حریق، برای اطفا حریق چهار رویکرد به طور عمده وجود دارد:

1. کاهش یا از بین بردن حرارت
2. کاهش یا از بین بردن اکسیژن
3. حذف ماده ی سوختنی

شکستن زنجیره ی واکنش ها و یا دور نگه داشتن این سه عامل از یکدیگر   

کلاس های حریق

برای استفاده از هر کدام از سیستم های فوق باید به طبقه بندی حریق و ماده اطفایی مناسب آن تسلط پیدا کرد. گروه بندی انواع حریق در استانداردهای مختلف، متفاوت است بنابراین جهت آشنایی و مقایسه به تصاویر زیر نگاه کنید.

شناختن کلاس های حریق به ما کمک میکنند تا در انتخاب نوع خاموش کننده مناسب برای هر حریقی انتخاب مناسب تری داشته باشیم. به عنوان مثال در نظر بگیرید در یک انبار، مایعات قابل اشتعال همچون الکل وجود داشته باشد و یا اینکه فلزات قابل اشتعال مانند سدیم وجود داشته باشد. برای ارائه بهترین پیشنهاد جهت سیستم اطفا حریق باید طبقه بندی حریق را به خوبی شناخته و سپس برای برطرف کردن آن ماده اطفایی مناسب را انتخاب کرد.

انواع عملکرد سیستم های اطفا حریق

سیستم های اطفا حریق را بر مبنای نحوه عملکرد می توان به دو بخش عمده تقسیم کرد:

• سیستم اطفا حریق دستی
• سیستم اطفا حریق خودکار

هر دو نوع سیستم های اطفا حریق خودکار و دستی جزو سیستم های ایمنی فعال (Active) می باشند بنابراین باید در نظر داشته باشیم که سیستم های ایمنی فعال در زمان بروز حریق کارآمدی خود را نشان می دهند.

سیستم اطفا حریق دستی

تجهیزات مختلفی برای اطفا حریق به صورت دستی مورد استفاده قرار می گیرند که پرکاربردترین تجهیزات عبارتند از:

• کپسول خاموش کننده
• جعبه آتش نشانی
• گوی اطفا حریق
• پتوی اطفا حریق (Fire Blanket)
• هیدرانت شهری
• مانیتور اطفا حریق

این سیستم ها در زمان بروز حریق نیاز به اپراتور دارند و برای استفاده از تجهیزات فوق می بایست آموزش های لازم ارائه شود. شاید در نگاه اول استفاده از کپسول های خاموش کننده حریق و یا جعبه آتش نشانی نیازی به آموزش نداشته باشد ولی باید توجه کنید که تمام کاربری ها مسکونی یا اداری نیست و فشار داخل تجهیزات (کپسول ها) یا فشار آب در برخی تجهیزات (مانند جعبه آتش نشانی، هیدرانت، مانیتور و …) ممکن است به نحوی باشد که حتی دو نیروی آموزش دیده هم برای کنترل آن کافی نباشد!!!

جعبه آتش نشانی

سیستم اطفا حریق خودکار

این سیستم ها خود شامل انواع مختلفی می باشند که باعث می شود وارد دنیای اطفا حریق خودکار شوید. سیستم های اطفا حریق خودکار عموما بر مبنای ماده اطفایی تقسیم بندی می شوند. منظور از سیستم اطفا حریق خودکار سیستمی است که دارای چند بخش اساسی باشد:

• حسگر یا کاشف حریق: این تجهیز در هر نوع از سیستم های اطفا حریق ممکن است متفاوت باشد ولی در تمام سیستم های خودکار این بخش حتما باید وجود داشته باشد. سیستم های اعلام حریق نیز در این بخش می توانند حضور داشته باشند.
• شبکه لوله کشی: لوله کشی در سیستم های اطفا حریق خودکار به معنی وجود یک شبکه برای رساندن ماده اطفایی از مخزن ذخیره به فضای حریق است.
• شیرآلات کنترلی: کنترل میزان جریان و یا مسیر جریان در طراحی سیستم ها نقش مهمی دارد. همچنین برنامه سرویس و نگهداری سیستم اطفا حریق خودکار شدیدا حائز اهمیت است چرا که خرابی در این سیستم ها به معنای هزینه های سنگین در زمان بهره برداری و یا خاموش کردن این سیستم و بلا استفاده ماندن آن در زمان آتش سوزی می باشد.
• پمپ اطفا حریق: پمپ در این عبارت تجهیزی برای افزایش فشار یا دبی سیال اطفایی است که در تجهیزات اطفا آبی به نام مرسوم پمپ و یا آرایشی از مجموعه پمپ ها (بوستر پمپ) شناخته می شود. در برخی از سیستم های اطفا حریق خودکار (مانند اطفا گازی) افزایش فشار و دبی توسط سیلندرهای مخصوص تامین میگردد.
• مخزن: محل نگهداری سیال عامل اطفایی که در زمان بروز حریق از آن استفاده خواهد شد. با وجود اینکه برخی از سیستم های اطفا حریق از آب جهت خاموش کردن حریق استفاده میکنند و این ماده همواره در دسترس است اما به هیچ وجه نباید مخزن ماده اطفایی حذف و یا از حداقل میزان طراحی شده کمتر شود.

در ادامه با جزئیات هر کدام از تجهیزات به صورت کاملتر آشنا خواهیم شد.

اطفا حریق آبی (اسپرینکلر)

انواع سیستم های اطفا حریق

همانطور که پیشتر گفته شد سیستم های اطفا حریق را میتوان بر مبنای سیال عامل اطفایی به چند دسته زیر تقسیم بندی کرد:

• سیستم اطفا حریق آبی
• سیستم اطفا حریق گازی
• سیستم اطفا حریق فومی

در جدول زیر میتوان این دسته بندی ها و کاربری های مورد استفاده از هر نوع سیستم اطفا حریق را به خوبی مشاهده کرد:

برای مشورت در خصوص طراحی و اجرای انواع سیستم های اطفا حریق آبی (اسپرینکلر)، اطفا حریق گازی و اطفا حریق فومی و همچنین ارائه بهترین پیشنهاد برای استعلام قیمت تجهیزات  آتش نشانی و میتوانید با کارشناسان شرکت ایمن پرتو آریا از طریق شماره تماس 91018567-021 ارتباط برقرار نمایید.

سیستم اطفا حریق آبی

یکی از سیستم های اتوماتیک مورد استفاده در انواع سیستم های اطفا حریق، سیستم اطفا آبی اسپرینکلر می باشد، سیستم های اسپرینکلر خود به پنج نوع تقسیم می شوند:

• سیستم لوله تر (WET PIPE SYSTEM)
• سیستم لوله خشک (DRY PIPE SYSTEM)
• سیستم پیش عملگر ( PREACTION SYSTEM)
• سیستم سیلابی (DELUGE SYSTEM)
• سیستم واترمیست (WATERMIST SYSTEM)

سیستم اسپرینکلر لوله تر یکی از انواع رایج سیستم های اطفا حریق آبی خودکار بوده و با نام های شبکه بارنده خودکار، سیستم اطفا حریق اسپرینکلر، سیستم اسپرینکلر و … شناخته میشود. این سیستم به دلیل گستردگی استفاده به عنوان یکی از اصلی ترین سیستم های اطفا حریق شناخته شده است و در این خصوص استانداردهای زیادی برای توضیح و تشریح چگونگی طراحی و اجرای سیستم اسپرینکلر تدوین شده است. استاندارد NFPA13 به عنوان یک مرجع معتبر در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار میگیرد

استاندارد NFPA13 ویرایش 2022

در ایران نیز علاوه بر ضوابط محلی سازمان های آتش نشانی در هر شهر، ضابطه شماره 822 با عنوان دستورالعمل طراحی و نصب شبکه های بارنده خودکار اطفا حریق (اسپرینکلرها) تحت نظارت سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری وزارت مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تدوین و ارائه شده است.

جهت دانلود میتوانید بر روی دستورالعمل طراحی و نصب شبکه های بارنده خودکار اطفا حریق (اسپرینکلرها) کلیک کنید.

اجزا سیستم اطفا حریق اسپرینکلر

• اسپرینکلر

اسپرینکلر تجهیزی با حسگر حرارتی می باشد که در صورت ازدیاد دما به بیش از مقدار مشخص، اسپرینکلر فعال شده و عملیات اطفا حریق شروع می شود. اسپرینکلر میتواند دارای حباب شیشه ای باشد و یا از نوع فیوزی باشد اما وجه اشتراک بین این دو، فعال شدن آن با حرارت است. همچنین برخی از انواع اسپرینکلر با عنوان اسپرینکلر باز یا اسپرینکلر بسته مشخص میگردند. جهت تفاوت بین این دو نوع اسپرینکلر، از عنوان اسپرینکلر برای اسپرینکلر بسته و از عنوان نازل اسپری برای اسپرینکلر باز استفاده میکنیم. در تصویر زیر دسته بندی اسپرینکلرهای بسته را مشاهده میکنید.

دسته بندی انواع اسپرینکلر

• شیرآلات ابتدای خط اسپرینکلر (زون کنترل)

سیستم های اسپرینکلر به دلیل مساحت پوشش دهی معمولا تعداد بیشتری نسبت به دتکتورهای سیستم اعلام حریق دارند. به دلایل مختلفی از قبیل کنترل، نظارت یا سرویس و نگهداری هر طبقه یا هر زون سیستم اطفا حریق در طبقات، نیاز است تا از تجهیزات خاصی استفاده شود. شیرآلات ابتدای خط سیستم اسپرینکلر یا زون کنترل یا زون اسمبلی اصطلاحات رایج مربوط به همین بخش می باشند. این شیرآلات به صورت عمومی شامل شیر قطع کن، شیر یکطرفه، فلوسوییچ، شیر فشار شکن، مانومتر و شیر تست و تخلیه می باشد. جهت اطلاعات بیشتر میتوانید بر روی شیرآلات ابتدای خط اسپرینکلر (زون کنترل) کلیک کنید.

زون اسمبلی (به ترتیب از چپ به راست: شیر قطع کن مجهز به ارسال سیگنال، مانومتر، فلوسوییچ، شیر تست و تخلیه)

• شبکه لوله کشی سیستم اسپرینکلر

لوله کشی در سیستم اسپرینکلر اهمیت زیادی دارد. کتاب های متنوعی در مورد طراحی سیستم اطفا حریق و روش های بهینه سازی یا محاسبات هیدرولیک تدوین و ارائه شده است. اهمیت لوله کشی در سیستم اسپرینکلر در چند بخش قابل بررسی است. هزینه اجرای لوله کشی، پیچیدگی در اجرا، فشار و دبی مورد نیاز بوسترپمپ. روش های طراحی و معیارهای بهینه سازی را می توانید در بخش طراحی سیستم اطفا حریق مطالعه نمایید.

نمونه لوله کشی سیستم اسپرینکلر به روش طراحی درختی

• جعبه آتش نشانی (استندپایپ)

با اینکه جعبه آتش نشانی جزو سیستم اطفا حریق دستی به شمار می آید ولی در طراحی و اجرای سیستم اطفا حریق اسپرینکلر به صورت مشترک در نظر گرفته میشود. اشتراک سیستم جعبه آتش نشانی و سیستم اسپرینکلر از بسیاری جنبه ها از جمله هزینه تمام شده به نفع سازندگان می باشد. در سالهای قبل از سیستم های تر و خشک برای جعبه آتش نشانی استفاده میشد که در لوله کشی و همچنین هزینه تمام شده اثر زیادی به ساختمان اعمال میکرد. نام دیگر سیستم جعبه آتش نشانی، استندپایپ یا لوله ایستاده است که در کتاب های تخصصی به آن اشاره می شود. مدل های فایر هوزریل، فایرباکس و فایر هوزرک انواع مختلف جعبه آتش نشانی می باشند که هر کدام برای کاربری های خاص و افراد خاص قابل استفاده هستند. نمونه رایج آن که در بسیاری از کاربری ها استفاده میشود فایر هوزریل است.

نمونه جعبه آتش نشانی

• شیرآلات رایزر سیستم اسپرینکلر (پمپ خانه)

• بوسترپمپ آتش نشانی

• مخزن آب آتش نشانی

• اتصال شبکه آتش نشانی (شیر سیامی)

چه ساختمان هایی نیاز به اطفا حریق دارند؟

اکنون که با بخش های مختلف سیستم های اطفا حریق آشنا شدیم به سراغ یک مثال واقعی با در نظر گرفتن ضوابط روز در خصوص الزامات سیستم اطفا حریق میپردازیم. هدف ما از مطرح کردن این مثال، آشنایی خواننده با الزامات سیستم اطفا حریق در ساختمان های مسکونی و مشابه آن می باشد.

مشخصات ساختمان: یک ساختمان مسکونی با 6 طبقه مثبت، همکف و یک طبقه زیرزمین. طبقه همکف با کاربری پارکینگ و لابی است. در طبقه زیرزمین پارکینگ، اتاق سرایداری و موتورخانه در نظر گرفته شده است.

الزامات سیستم اطفا حریق در این ساختمان چگونه است؟

• سیستم اطفا حریق دستی شامل جعبه آتش نشانی و کپسول آتش نشانی 6 کیلوگرمی مناسب در تمامی طبقات باید درنظر گرفته شود.
• سیستم اطفا حریق اتوماتیک شامل اسپرینکلر می بایست در فضای پارکینگ نصب گردد.

نکته 1: این ساختمان دارای یک دستگاه پلکان بوده و ارتفاع کف آخرین طبقه بیش از 23 متر از تراز زمین (0.00) می باشد. بنابراین سیستم اطفا حریق در این ساختمان مسکونی به صورت فول اسپرینکلر می بایست اجرا گردد. منظور از اصطلاح رایج فول اسپرینکلر، اجرای سیستم اسپرینکلر در تمامی طبقات و تمامی فضاها می باشد.

نکته 2: تصرف هایی مانند سرویس بهداشتی، حمام، اتاق برق، لابی آسانسور، موتورخانه، پلکان و مشابه نیازی به اجرای سیستم اسپرینکلر ندارند.

نکته 3: کپسول های CO₂ با وزن 6 کیلوگرم برای اتاق های برق، موتورخانه، پمپخانه و هرگونه فضا با قابلیت اشتعال تجهیزات برقی در کنار کپسول های پودر و گاز باید در نظر گرفته شوند. (بنابر الزامات سیستم اطفا حریق جدید، یک عدد کپسول ABC با وزن 6 کیلوگرم برای تصرف های گفته شده کافیست.)

آشنایی با الزامات سیستم اطفا حریق انواع ساختمان ها یکی از مهمترین ویژگی های مشاور آتش نشانی جهت جلوگیری از هزینه های اضافی است. مشاوری که به ضوابط و تبصره های مختلف آشنا باشد می تواند در زمان مناسب و با مشاوره صحیح از بروز خطا جلوگیری کند. کارشناسان متخصص در شرکت ایمن پرتو آریا با ارائه مشاوره صحیح به شما در کاهش هزینه و زمان ساخت و ساز به شما کمک خواهند کرد. جهت برقراری ارتباط با شماره 91018567-021 ارتباط برقرار نمایید.